ثمود؛ روایت نام ها

▫️بنابر روایت قرآن، ثمود یکی از دورترین اقوام به زمان پیامبر و کهن تر از شعیب است «هود 89» و بنابر روایت باستان شناسان، ثمود، نزدیک ترین قوم به عصر نبوی است.(حداکثر چهارصد سال فاصله). به لحاظ جغرافیایی، این قوم در شمال حجاز، جایی که اکنون مداین صالح می نامند، ساکن بودند.
در روایتی بیان شده‌است؛ سال نهم هجرت که حضرت محمد(ص) برای دفع سپاه روم به تبوک، لشکرکشی کرد. سربازان اسلام می‌خواستند در این شهر توقف کنند. پیامبر، مانع آنها شد و فرمود: اینجا، همان منطقه ی قوم ثمود است که عذاب الهی بر آنها فرود آمد «اعلام القرآن خزائلی». همین طور ابن بطوطه چندین قرن بعد با عبور از آثار نبطیان می نویسد: خانه های مردم ثمود در اینجا قرار دارد؛ تراشیده شده در کوههایی سرخ رنگ و آستانه ورودی خانه هاشان چنان است که گویی تازه ساخته شده اند.
▫️ثمد به معنی جریان آبی است که در تابستان خشک می شود. ثمود در تراشیدن کوهها، ساخت خانه، انتقال و مدیریت آب، قومی پیشرو بودند اما نتوانستند در مقام یک ملت، حکومتی مرکزی با مرزهایی مشخص بسازند، قبیله هایی بودند گاهی همپیمان و گاهی پراکنده. شاید به این خاطر که این قوم، مطابق سنگ نبشته ها، بیش از هفتاد خدا داشته اند. خدایانی منفرد با ویژگی های اختری میان ستارگان، خورشید و ماه.
نام خدایان آن ها آشنا و شگفت آور است. از این نام ها؛ هُبل، لات و منات را در قرآن دیده ایم اما نام های آشنای دیگری نیز هست: مالک، سمیع، ستار، رحیم، حلیم، هادی، ودود، اله. این نام ها که در قرآن صفات خداوند هستند برای قوم ثمود، هر یک، خدایی جداگانه بودند که در دعاها خوانده می شدند.
▫️با وارد کردن قوم ثمود و خدایانش در تاریخ عرب، دیگر با یک انقطاع تاریخی مواجه نیستیم. شاهد پیوستاری هستیم که از کثرت نام ها به سوی وحدت حرکت می کند. این تغییر الهیات، عرب در مقام یک ملت را ممکن می سازد. حقیقت وحی با به کار گرفتن نام خدایان سابق برای توصیف یک خدای واحد نازل می شود تا برای این قوم، غیب، نزدیک تر باشد.
پی نوشت: دو نام قدیمی دیگر در میان خدایان قوم ثمود هست: ام علی و اب علی. علی نام یکی از خدایان کهن ثمود بوده است و این مساله، خدا انگاشتن حضرت علی «ع» توسط اعراب را توضیح بیشتری می دهد.
#کتاب باستان شناسی قوم ثمود. اثر واندن براندن. t.me/jayePAjooyan